سرهای جلویی و عقبی
مبدل های حرارتی پوسته و لوله به دلیل نیاز به تحمل فشارهای بالا و همچنین تحمل دماهای بالا، باید از نظر مکانیکی تا جای ممکن دارای استحکام بالا باشند. یکی از روشهای افزایش مقاومت مکانیکی این مبدل ها، کاهش قدرت ضربه سیال در دو طرف مبدل حرارتی است که این امر توسط استفاده از تیغه ها در داخل بونت ها صورت می پذیرد.
دو مورد از الزامات اساسی در انتخاب نوع سرها «توانایی دسترسی به لوله ها» و «راحتی نصب لوله ها، است. اغلب زمانی که رسوب گذاری زیاد باشد و در نتیجه نیاز به دفعات فراوان بازرسی از لوله ها وجود دارد، باید از سری استفاده کرد که به راحتی قابل جابه جایی با باز شدن باشد، در استاندارد TEMA برای سر جلویی پنج گونه و سر عقبی هشت گونه طرح مختلف وجود دارد.
سرهای جلویی B، A و N به ترتیب با سرهای عقبی M ، Lو N يكسان هستند، این سرها متعلق به مبدل های با تیوب شیت ثابت هستند. سر عقبی نوع U مربوط به مبدل هایی است که از دسته لوله ي U شكل استفاده می کنند. سرهای عقبی T، S، P و W مربوط به انواع مختلف سرهای شناور هستند که در مقالات بعدی در مورد انواع تیوب شیت ثابت، تیوب باندل U شكل و سرهای شناور توضیح داده خواهد شد اما در ادامه این مقاله به معرفی سرهای مختلف (headers) می پردازیم.
سر نوع A یا L
به همان ترتیبی که در شکل پیداست، این سر از یک کانال تشكيل شده است که از یک سمت با فلنج به یک درپوش صاف متصل شده و از سمت دیگر به صفحه لوله پیچ گردیده است؛ در نتیجه برای تمیز کردن لوله ها کافی است درپوش صاف برداشته شود. البته در صورتی که هدف تعويض لوله ها و یا بررسی دقیق اتصال های لوله به صفحه لوله باشد، باید کل کانال را جدا کرد و در نتيجه باید اتصال کانال به صفحه لوله را نیز باز کرداین سر به دلیل وجود دو فلنج در دو سمت كانال، قیمت به نسبت زیادی دارد، ولی استفاده از آن به دلیل راحتی دسترسی به لوله ها متداول بوده و در صنایع نفتی که با سيالات كثيف سر و کاردارند، بسیار مورد استفاده قرار میگیرد.
سر نوع B یا M
در این نوع تنها یک سمت کانال به صفحه لوله متصل می شود و سمت دیگر به یک درپوش نیمه بیضی جوش داده می شود (شكل ۵-۱۳). این نوع نسبت به سر نوع A به ویژه زمانی که فشار سیال بالا باشد، سبک تر و ارزان تر است؛ زیرا ضخامت قطعات در این حالت در نوع A باید بیشتر از ضخامت قطعات نوع B باشد. در این سر برای تمیز کاری داخل لوله ها، باید تمام کانال برداشته شود.
برای تمیزکاری سطح بیرونی لوله ها باید همانند نوع A تمام کانال و صفحه لوله برداشته شود تا بتوان دسته لوله را از داخل پوسته خارج کرد؛ بنابراین سر نوع B برای تمیزکاری سطح خارجی لوله ها همانند نوع A بوده ولی تمیزکاری داخل لوله ها به دلیل نیاز به برداشتن کل کانال، از نوع A سخت تر است. با این حساب از سر نوع B زمانی استفاده می شود که سیال داخل لوله تمیز بوده و نیازی به تمیزکاری زیاد نداشته باشد؛ مانند مبردها و بخار آب.
همچنین زمانی که فشار سیال داخل لوله زیاد باشد، از آنجا که ضخامت مورد نیاز سر B کمتر از سر A است، صرفه ی اقتصادی با سرنوع B است. در مواردی نیز که قطر پوسته و در نتیجه، اندازهی سر کوچک باشد، چون باز و بسته کردن سر آسان خواهد بود، سر نوع B به A ترجیح داده می شود.